De Spaanse Wijngeschiedenis is ruim 3000 jaar oud! Een geschiedenis die enorm ver terug gaat.
Dat blijkt onder meer uit archeologische vondsten van oude amfora’s, waarin sporen van wijn zijn aangetroffen. (Een amfora of amfoor  is een kruik met twee oren die onderaan uitloopt in een punt. Amforen werden meestal gebruikt om vloeistoffen zoals olie of wijn in te bewaren en te vervoeren, maar ook graan werd in deze kruiken opgeslagen).

Stiekem wijn drinken

Van 711 tot 1492 na Chr. kende Spanje de overheersing van de islamitische Moren. Zij bezetten het land bijna 800 jaar. Aangezien volgens de Islam alcohol verboden is werd de wijnbouw deze jaren op een laag pitje gezet. Desondanks bleven de wijnstokken wel staan en produceerde menig Spanjaard (stiekem) nog wijn. Zo kwam het ook dat, toen de Moren verdreven waren de wijnbouw weer snel opbloeide. Zeker toen katholieken tijdens de heilige dienst wijn nodig hadden!

Hoewel er enorm veel Spaanse wijn geproduceerd wordt, exporteerde Spanje haar wijnen nauwelijks. Alleen aan het einde van de 19e eeuw, toen Frankrijk al getroffen was door de druifluis epidemie en Spanje nog niet, nam de export tijdelijk toe.

De Druifluis epidemie.

In 1860 werden in Frankrijk vrijwel alle wijngaarden verwoest door de druifluis epidemie. Vele wijnboeren verhuisden naar het Rioja gebied in het noorden van Spanje om deze ellende te ontlopen. Dit ging 20 jaar goed, tot in 1880 de ziektes ook oversloegen naar de Spaanse wijngaarden. Toen, inmiddels 20 jaar later, alles onder controle was nam het Rioja gebied een voortrekkersrol m.b.t. de wijnbouw. De kennis van de Franse wijnboeren in combinatie met de omstandigheden waarin de druiven groeiden zorgden uiteindelijk voor de immense populariteit en uitstekende kwaliteit van de Rioja-wijn.

In de 20e eeuw raakte Spanje door de Spaanse Burgeroorlog en het dictatoriale regime van Franco in een politiek en economisch isolement. Hierdoor ontbrak de concurrentie met wijnen uit het buitenland en bestond er geen noodzaak tot kwaliteitsverbetering. De nadruk lag vooral op bulkwijnen bedoeld voor de binnenlandse markt.
Pas in 1975, na de dood van Franco, werd de Spaanse wijnbouw meer en meer gemoderniseerd.

In 1986 werd Spanje lid van de EU, wat een positief effect had op de Spaanse wijnen. Met grote financiële steun van Europa werden ingrijpende moderniseringen doorgevoerd. In enkele jaren veranderde het karakter van de Spaanse wijnen compleet. De zware, veelal overdreven lang op vat gerijpte wijnen maakten plaats voor frisse, fruitige typen. Door het hele land werden honderden nieuwe wijnbedrijven gebouwd en voorzien van de nieuwste technologie.

Een enorme verbetering was ook dat op grote schaal wijngaarden met druivenrassen van mindere kwaliteit werden gerooid en herplant met edele variëteiten. Deze omschakeling kon snel worden uitgevoerd door de wijze waarop de Spaanse wijnbouw en wijnhandel zijn gestructureerd. De meeste boeren maken zelf geen wijn, maar verkopen hun druiven aan wijnhuizen (bodega’s) of coöperaties. Deze vinifiëren (= het verrichten van alle onderdelen van het proces waarin de most(sap van de druiven) wordt omgezet in wijn) de druiven, bottelen de wijn en verkopen die onder hun naam. Door hun omvang hadden de bodega’s genoeg financiële middelen om de wijngaarden opnieuw te beplanten.

Wijnbouw.

Spanje kent zeer uiteenlopende klimaten, van regenachtig en gematigd in het groene noordwesten tot zeer heet en droog in het zuiden. Daardoor groeien er zeer veel verschillende druivenrassen in het land. Dit verklaart waarom het land een geweldig rijk en gevarieerd aanbod van wijnen heeft, met zeer verschillende en zeer eigen karakters.

Indeling van Spaanse Wijnen.

Frankrijk heeft de beroemdste wijnen en Italië produceert de grootste hoeveelheid.
Spanje heeft van alle Europese landen het grootste wijngaard areaal: meer dan 1,2 miljoen hectare. Daarvan is ongeveer 55 procent geklasseerd als AOP-gebied. Ook dat is dus meer dan Frankrijk en Italië. Met 11 miljoen hectoliter kwaliteitswijn is Spanje echter niet de grootste wijnproducent van de wereld. Dat komt doordat de wijngaarden een relatief lage opbrengst hebben – ongeveer 25 hectoliter per hectare is in veel gebieden normaal. Voor AOP-wijngaarden ligt het gemiddelde op slechts 15 hectoliter per hectare.Frankrijk produceert gemiddeld 40 à 50 hectoliter per hectare en in Duitsland is dat zelfs 80 à 100 hectoliter. De lagere opbrengst in Spanje heeft een gunstig effect op de wijnkwaliteit.

Spaanse wijnen worden op drie manieren ingedeeld:

naar kwaliteitsniveau: dit is de officiële indeling
naar wijntype: stille wijnen, mousserende wijnen, liquoreuze wijnen, versterkte wijnen
naar regio: dit is de geografische indeling van Spanje
Kwaliteitsniveau:
De kwaliteitsindeling van Spaanse wijnen komt overeen met die van Italiaanse wijnen. De AOP-wijnen van Spanje zijn geklasseerd als DO of DOCa
DO staat voor Denominación de Origen, of herkomstgebied.
DOCa staat voor Denominación de Origen Calificada.

Net als Italië heeft Spanje een eliteclassificatie. In Spanje hebben alleen de wijnen van Rioja en Priorato deze erkenning.

Iedere DO en DOCa heeft een eigen toezichthoudende instantie: de Consejo Regulador. Dit orgaan houdt toezicht op de druiventeelt en de wijnbereiding. Momenteel heeft Spanje 69 beschermde herkomstbenamingen, en ieder jaar komen er enkele bij. Tussen 1994 en 2006 is het aantal DO’s verdubbeld.

Vino de Pago en Vino de Pago Calificada: Dit zijn bijzonderheden binnen de Spaanse wijnwet. Het gaat om wijnen met een zeer nauwkeurige herkomstbenaming, die van de ‘pago’, of wijngaard. De Vino de Pago liggen soms helemaal zelfstandig, maar komen ook voor binnen DO en DOCa. Deze kwaliteitsklasse lijkt op de Zuid-Afrikaanse Estate Wine Er zijn dertien gebieden met deze kwalificatie. Ze zijn vooral te vinden in de autonomias Castilla-La Mancha en Navarra.

Naast de wijnen met erkend herkomstgebied heeft Spanje – net als andere landen – IGP-wijnen (Spaans: Indicatión Geográfica Protegida).

Deze wijnen zijn afkomstig uit speciaal afgebakende gebieden in Spanje die niet de DO-status hebben, maar wel een typisch streekkarakter. In totaal zijn er 46 IGP-gebieden.

De verschillende wijntypen:

Stille wijnen

Het grootste deel van de Spaanse wijnen is rood. De belangrijkste druif voor deze wijnen is de Tempranillo. In sommige streken heeft deze een andere naam. Verreweg de meeste witte wijnen komen uit centraal-Spanje, de DO La Mancha. Een groot deel van deze wijnen wordt gedistilleerd voor de productie van brandy: de Spaanse versie van cognac en armagnac. Witte kwaliteitswijnen komen vooral uit de meer noordelijke gebieden, zoals Galicia, Rueda, Somontano en Penedès.

Cava

De mousserende wijn van Spanje heet Cava. Het is een op zichzelf staande DO. In Spanje mogen vijf geografische regio’s cava produceren. Ongeacht hun geografische ligging hebben al deze gebieden de DO Cava. Het belangrijkste productiegebied is de noordoosthoek van Spanje, bij Barcelona. Hiervoor is de traditionele methode met gisting op fles voorgeschreven. Per jaar wordt ongeveer 1,5 miljoen hectoliter cava geproduceerd. Het wijngaardoppervlak van de DO Cava is ongeveer 32.000 hectare.

Versterkte wijnen

Vooral in Andalucía – in het diepe en warme zuiden – worden verschillende versterkte wijnen gemaakt. Uit een deel van die streek komt een unieke versterkte wijn: sherry. Deze wijn mag alleen sherry heten als hij uit het Sherrygebied komt: Jerez genaamd.

Regio:

Spanje is opgedeeld in negentien ‘autonomías’ ofwel gewesten met zelfbestuur. Dat bestuur is verantwoordelijk voor de eigen handel, taal en cultuur. De grenzen van de meeste DO-wijngebieden vallen samen met de grenzen van een autonomía. Sommige DO’s strekken zich echter uit over meerdere gebieden, zoals:

Het  Rioja wijngebied: dit ligt in La Rioja, Navarra en Baskenland (País Vasco);

Do Jumilla: deze ligt in Murcia en Castilla-La Mancha

DO Cava: deze hoort niet bij een specifieke regio.

Omdat niet alle autonomías even belangrijk zijn, we hebben ze daarom samengevoegd.
Dit levert de volgende zones op:

Noordwest-Spanje

Deze zone omvat vier autonomías:

Galicia

Baskenland (País Vasco)

Asturias
Cantabria.

Het klimaat staat onder invloed van de Atlantische Oceaan. Daardoor is het hier kouder, natter en winderiger dan in het binnenland. Het noordwesten heet daarom ook wel ‘het Groene Spanje’.

De wijnen zijn licht en fris. Ze zijn meestal wit, maar er zijn ook enkele lichte rode wijnen. De belangrijkste DO van deze zone is Rías Baixas in Galicia. Asturias en Cantabria hebben geen DO’s.

Ebro

Deze zone ligt langs de rivier de Ebro en heeft drie autonomías:

La Rioja

Navarra

Aragón

De belangrijkste herkomst is de DOCa Rioja. Het klimaat is hier warmer dan in het noordwesten. Al eeuwenlang wordt er geëxporteerd naar Frankrijk; dat heeft het karakter van de wijnen uit het Ebrogebied beïnvloed.

Duero

Deze zone omvat de autonomía Castilla y León. Een groot deel van de wijngaarden ligt in het stroomgebied van de rivier de Duero. De belangrijkste DO’s zijn Ribera del Duero, Rueda en Toro. Er heerst een continentaal klimaat. De ligging ten opzichte van de rivier en de hogere ligging van de wijngaarden leveren diverse microklimaten op en daardoor ook heel verschillende wijnen. Rueda is bijvoorbeeld een gebied met overwegend witte wijnen, terwijl Toro en Ribera del Duero vooral bekend zijn om de kwaliteit van hun rode wijnen.

Cataluña

Ook deze zone kent slechts één autonomía: Cataluña (Catalonië). De wereldstad Barcelona is de hoofdstad ervan. Het is een wijnzone van grote betekenis, met veel DO’s. De belangrijkste hiervan zijn Costers del Segre, Penedès en Priorato. Het klimaat is mediterraan met warme zomers en zachte winters en voldoende regen. Naar het binnenland zijn er meer continentale invloeden. Dat komt door de bergketen die direct langs de kust loopt.

Midden-Spanje.

Het centrale gedeelte van Spanje omvat drie autonomías:

Madrid

Castilla-La Mancha

Extremadura

Hier heerst een landklimaat met erg hete zomers en relatief koude winters. Dit klimaat vereist sterke wijnstokken die daartegen bestand zijn. La Mancha is een enorm wijngebied, waar vooral witte wijnen van de Airéndruif worden gemaakt. Een groot deel van de wijnen wordt tot brandy gedistilleerd.

Levante en Baleares

Dit gebied omvat drie autonomías:

Valencia

Murcia

Islas Baleares

Valencia en Murcia vormen samen het gebied Levante: de kuststrook rond de grote stad Valencia. Levante heeft een hogere gemiddelde temperatuur dan Cataluña, dat noordelijker ligt.

Andalucía

Het klimaat van de autonomía Andalucía (Andalusië) is bijna woestijnachtig: heet en droog. Toch zijn er sommige regio’s waar voldoende regen valt voor wijnbouw. Andalucía heeft een wereldberoemde DO: Sherry. Deze versterkte wijn komt alleen uit een klein, driehoekig gebied ten westen van Cádiz. Er zijn ook andere DO’s die versterkte wijnen maken, maar die hebben een andere naam.

Islas Canarias

De Canarische Eilanden (Spaans: Islas Canarias) vormen een zelfstandige autonomía. Deze eilandengroep ligt voor de kust van Marokko. Het klimaat is er overwegend subtropisch, en de eilanden hebben een vulkanische bodem. De DO’s zijn niet van groot belang.

Cava, Brandy en Vinagre

Cava, Brandy en Vinagre zijn DO’s die wel bepaalde wijnen produceren, maar niet aan een specifieke zone gebonden zijn.

Nog een interessant weetje:

Irrigatie:

Over het algemeen is irrigatie in Spanje verboden, maar er zijn uitzonderingen op deze regel. Onder de volgende omstandigheden kan de overheid irrigatie toestaan:

Experimenten: als nieuwe druivenrassen in een gebied worden getest.

Nieuwe wijngaarden: jonge wijnstokken hebben nog te weinig wortels en zouden zonder irrigatie doodgaan.

Overleving: in zeer droge gebieden is het toe­gestaan druivenstokken te irrigeren, om te voorkomen dat ze door hitte en droogte doodgaan. Deze situatie deed zich rond 2000 voor. In sommige wijngebieden was er een droge periode, die drie jaar duurde. Deze wijnstreken ontdekten toen dat zij wijnen van betere kwaliteit konden produceren als ze in beperkte mate irrigatie toepasten. De wijn van de geïrrigeerde wijngaarden was minstens zo goed of zelfs beter dan normaal. In gebieden met extreem weinig neerslag is bevloeiing zelfs altijd toegestaan, door druppel-irrigatie. Een voorbeeld van zo’n gebied is Costers del Segre in Cataluña.

Waarschijnlijk zullen steeds meer Consejos Regula-dores (controlerende overheidsorganen) dergelijke experimenten toestaan. Misschien wordt het verbod over enkele jaren zelfs geheel opgeheven.